Rysowanie ludzi to świetna zabawa, ale też duże wyzwanie. Zwłaszcza gdy chcesz narysować kobiecą postać. Musisz znać jej proporcje i różne typy sylwetek. W tym artykule pokażemy Ci, jak to robić.
Znajdziesz tutaj informacje o 12 typach figury kobiecej, jak gruszka czy klepsydra. Dowiecie się też, jak ważne są proporcje. Człowiek ma od 7,5 do 8 głów wysokości. Damy Wam też wskazówki, jak ubierać różne typy sylwetek.
Na przykład krótkie spódnice pasują do typu kielich, a klasyczne cięcia do typu wazon. Przez regularne ćwiczenie rysunku lepiej zrozumiesz anatomie i proporcje. Na koniec wspomnimy o produkcie Dermo Body Buttocks UP, który ma kształtować pośladki.
Zaczynajmy tę przygodę z rysowaniem! Poznajmy razem tajniki rysowania kobiecej figury.
Główne Wnioski
- Proporcje są ważne. Używaj ośmiu części ciała, by rysować ludzi.
- Znaj swoje typy. Klepsydra, jabłko, lizak to przykłady typów sylwetek.
- Ćwicz rysowanie. Im więcej rysujesz, tym lepiej rozumiesz proporcje.
- Eksperymentuj ze stylami. Różne style pomagają w rysowaniu figur.
- Używaj punktów odniesienia. Pomagają one w tworzeniu realistycznego rysunku.
Wprowadzenie do podstaw rysunku figuralnego dla początkujących
Rysowanie ludzkich postaci może wydawać się skomplikowane, ale zacznijmy od czegoś prostego. Podstawy są kluczem, więc skupmy się na nich. Nauczysz się, jak zrozumieć proporcje ciała, co jest absolutnie niezbędne do tworzenia realistycznych rysunków.
Wiesz, dorosła osoba ma proporcje ciała około 7,5 do 8 głów wysokości. To oznacza, że głowa do szyi zajmuje mniej więcej wysokość jednej głowy, podobnie jak od szyi do klatki piersiowej i od pępka do krocza.
Opanowanie tych proporcji jest pierwszym krokiem, który znacznie ułatwi Ci pracę nad dalszymi projektami. Zauważysz, jak każda część ciała pasuje do reszty, tworząc spójną całość.
To trochę jak poskładanie puzzli – gdy znasz rozmiar i miejsce każdej części, cały obraz zaczyna nabierać sensu. Zacznij od szkicowania prostych form i linii, które pomogą Ci zbudować strukturę całej postaci.
Nie martw się na początku o szczegóły. Skup się na ogólnym kształcie i proporcjach. Takie podejście pomoże Ci stopniowo poprawiać swoje umiejętności.
Podstawy rysowania kobiecej figury
Podstawy rysowania kobiecych figur są kluczowe dla początkujących artystów. Zrozumienie proporcji i punktów odniesienia pomoże ci w tworzeniu realistycznych sylwetek. Jak rysować kobiecą figurę, uwzględniając różnice anatomiczne, wymaga zwrócenia uwagi na różne typy sylwetek i techniki rysowania odpowiednie dla każdego z nich.
Zrozumienie proporcji
Zrozumienie proporcji to jak znać tajny kod do rysowania ludzi. Pomyśl o figurze dorosłej osoby jak o linijce podzielonej na 7,5 do 8 części. Każda część pasuje do innej – głowa ma wysokość jednej części, szyja do klatki piersiowej zabiera kolejną, a od pępka do krocza jest jeszcze jedna.
To jak gra w dopasowywanie.
Praktyka czyni mistrza. Im więcej rysujesz, tym lepiej rozumiesz, gdzie co ma być. Nie chodzi o to, żeby od razu wszystko było idealne. Początkowo może to być trudne, ale z czasem zobaczysz, że twoje rysunki stają się coraz lepsze.
Rysując ludzi, pamiętaj że każdy jest inny, ale te proporcje to twój kompas.
Nie zapominaj też o regularnych ćwiczeniach. To one pomogą ci utrwalić to, co wiesz o anatomii i proporcjach. Jak zaczniesz rozumieć te zasady, rysowanie ludzi stanie się prostsze i bardziej naturalne.
Każda postać zacznie mieć sens, a ty będziesz mógł skupić się na dodawaniu szczegółów, które uczynią twoje rysunki wyjątkowymi.
Znaczenie punktów odniesienia
Po zrozumieniu proporcji, czas na naukę o punktach odniesienia. One są jak mapa, która pomoże ci narysować ciało dokładnie. Wyobraź sobie punkty takie jak głowa, ramiona, talia i biodra.
Są one kluczami do trzymania proporcji w ryzach. Używając ich, możesz łatwiej zobaczyć, jak jedna część ciała ma się do drugiej. To jak puzzle – gdy znasz miejsce każdego kawałka, całość składa się szybciej.
Na przykład, wiedząc, że talia jest szersza niż głowa daje ci punkt odniesienia. To pomaga złapać dobrą perspektywę i głębię. Myśl o punktach odniesienia jak o narzędziu.
Pomagają ci poprawnie zbadać odległości między częściami ciała. Dzięki temu twoje rysunki będą wyglądały bardziej realistycznie. Nie zapominaj je używać, to twoi najlepsi pomocnicy w rysowaniu!
Różnice anatomiczne w kobiecych sylwetkach
Kiedy rysujesz kobiecą figurę, ważne jest zrozumienie różnic anatomicznych między różnymi typami sylwetek kobiecych. Typ cegła, jabłko, gruszka, czy klepsydra to tylko kilka przykładów różnych kształtów kobiecych sylwetek.
Typ kielich
Twoje rysunki kobiecych sylwetek będą różne, więc zobacz, jak narysować kobietę w typie kielicha. Ten kształt oznacza proporcje z większymi ramionami, dużymi piersiami i małym wcięciem w talii.
Kiedy rysujesz taką postać, pamiętaj o tych cechach. Wybierając ubrania, unikaj luźnych sukienek i zwróć uwagę na krótkie spódnice oraz sukienki – one pasują najlepiej.
Teraz przejdźmy do rozważenia innych typów sylwetek kobiecych.
Typ wazon
Kiedy znasz typ wazon, zwracasz uwagę na pewne cechy: proporcje, kształt i linie. Typ wazon charakteryzuje się prostymi proporcjami i równomiernym rozkładem pomiędzy górną i dolną częścią ciała.
Kobiety o tym typie sylwetki mają subtelne krągłości, które równomiernie się rozkładają, a ich talia jest zazwyczaj nieco bardziej zarysowana. To ważne, aby wybierać odpowiednie ubrania, takie jak proste kroje i wzorzyste tkaniny, które podkreślą te cechy.
Pamiętaj, że unikaj eksponujących bluzek, które mogą podkreślać niepożądane partie ciała.
Typ dzwon
Twoje rysunki kobiecej figury zapewne będą różne. Typ dzwon jest jednym z tych kształtów. To sylwetka, której dolna część ciała jest bardziej rozbudowana, z wyraźną talią i wąskimi ramionami.
Podkreślaj wzorzyste górne partie ciała i unikaj pstrokatej odzieży na dole. Stosując te wskazówki, twoje rysunki kobiecych sylwetek typu dzwon będą wyraźniejsze i atrakcyjne.
Następnie omówimy techniki rysowania dla różnych typów sylwetek.
Różnice anatomiczne w kobiecych sylwetkach to ciekawy temat. Omówimy techniki rysowania dla różnych typów sylwetek, pomagając Ci lepiej zrozumieć różnice między nimi.
Typ rożek
Gdy rysujesz kobiecą postać, rożek to jeden z typów sylwetki, której warto się nauczyć. Charakteryzuje się ona ramionami węższymi od bioder oraz subtelnie zaznaczoną talią.
Kiedy rysujesz postać o typie rożek, zwracaj uwagę na to, że ubrania powinny podkreślać proporcje ciała. Bardzo dobrze będą wyglądać lekkie, gładkie tkaniny oraz spódnice poszerzane.
Warto też stawiać na ciemniejsze kolory. Staraj się unikać bluzek hiszpanki oraz mocnych wzorów w okolicach szyi.
Typ klepsydra
Twój kształt ciała przypomina klepsydrę. Masz proporcjonalne biust, talia i biodra. Sukienki z dekoltem i klasyczne kroje są dla Ciebie idealne. Unikaj ubrań z aplikacjami lub przetarciami na udach.
Znając swój typ sylwetki, możesz lepiej dobierać ubrania, które podkreślają Twoje atuty. Zwróć uwagę na te wskazówki, gdy wybierasz stroje.
Techniki rysowania dla różnych typów sylwetek mogą Ci pomóc zrozumieć, jak najlepiej podkreślić proporcje Twojej figury na papierze. Możesz eksperymentować z różnymi stylami rysunkowymi, aby znaleźć ten, który najlepiej odzwierciedla Twoje naturalne kształty.
Upewnij się, że linie i kształty, którymi się posługujesz, pasują do Twoich krągłości. Poprzez praktyczne ćwiczenia i eksperymentowanie, odkryjesz swoje ulubione techniki rysowania swojej figury.
Typ wiolonczela
Masz typ wiolonczela, jeśli twoje biodra i ramiona są w miarę proporcjonalne, a twoje ciało ma kształt klepsydry. Masz dużą pierś, a twoje uda są pełne i zaokrąglone. Ubierasz się najlepiej w koszulki i swetry z dekoltem w literę V oraz w spódnice, które podkreślają twoją talię.
Staraj się unikać ubrań, które wyraźnie eksponują twoje uda, oraz pasów poziomych.
Typ kolumna
Jeśli rysujesz typ kolumna, pamiętaj o równowadze proporcji ramion, małych piersiach i długich nogach. Przy ubraniach wybieraj spodnie z wysokim stanem oraz sukienki trapezowe i kopertowe.
Unikaj długich spodni z wysokim stanem i luźnych ubrań. To cechy, które warto uwzględnić, by oddać charakterystyczny wygląd typu kolumna.
Typ cegła
Cegła to jeden z typów kobiecej sylwetki, charakteryzujący się szerokimi ramionami, masywnymi udami i brakiem zaznaczonej talii. Jeśli Twoja figura odpowiada temu opisowi, możesz unikać ubrań o geometrycznych krojach i kwadratowych dekoltach.
Zamiast tego, postaw na kardigany, długie narzutki, płaszcze oraz paski, które pomogą podkreślić atuty Twojej sylwetki. Możesz także eksperymentować z różnymi stylami rysunkowymi, dopasowując techniki rysowania do swojego typu figury.
Typ jabłko
Masz na myśli sylwetki, które są pełniejsze w okolicach brzucha, ale bardziej szczupłe w obrębie bioder i nóg. To jest typ jabłko. Ubrania, takie jak żakiety czy bluzki z rozkloszowanymi spódnicami, pasują do tej sylwetki.
Trzeba unikać ozdób na spodniach i marynarkach oraz dekoltów odkrywających ramiona. To działa dla tej sylwetki, która ma tendencję do mieć duży biust, długie nogi i krótszy tułów.
Typ jabłko jest jednym z wielu różnych kształtów kobiecych sylwetek, a rysując różne typy ciał, warto pamiętać o tym, jak każdy z nich ma inne proporcje i kształty.
Ważne punkty odniesienia to cechy takie jak duży brzuch, mała pupa oraz duży biust. Ubrania takie jak żakiety czy bluzki z rozkloszowanymi spódnicami pasują do tej figury. Dobrze jest unikać ozdób na spodniach i marynarkach oraz dekoltów odkrywających ramiona.
To działa dla tej sylwetki, która ma tendencję do mieć duży biust, długie nogi i krótszy tułów. Typ jabłko jest jednym z wielu różnych kształtów kobiecych sylwetek, a rysując różne typy ciał, warto pamiętać o tym, jak każdy z nich ma inne proporcje i kształty.
Typ lizak
Jeśli rysujesz kobiecą figurę typu lizak, to charakteryzują ją proporcje, gdzie biust i biodra są podobnej szerokości, a talia jest wąska. W tej sylwetce trzeba unikać ubrań, które dodają objętości w okolicy talii.
Pasują do niej przylegające sukienki lub spodenki z wysokim stanem. Ważne jest optyczne wydłużenie sylwetki poprzez długie, pionowe linie ubrań. To pomoże podkreślić naturalne proporcje figury typu lizak.
Typ gruszka
Kiedy już zrozumiesz podstawowe proporcje ciała, warto zwrócić uwagę na różnice anatomiczne w kobiecych sylwetkach. Jednym z popularnych typów sylwetki jest gruszka. Charakteryzuje się drobnymi ramionami, proporcjonalnymi piersiami, płaskim brzuchem i szerokimi biodrami.
Właśnie te różnice sprawiają, że ubrania takie jak bluzki z dużymi dekoltami oraz rozkloszowane spódnice z wysokim stanem podkreślają urodę tej sylwetki. Dobrze jest unikać baskin oraz ołówkowych spódnic czy obcisłych dżinsów, które mogą zakłócać proporcje ciała.
– Kielich
– Wazon
– Dzwon
– Rozek
– Klepsydra
– Wiolonczela
– Kolumna
– Cegla
– Jablko
– Lizak
Techniki rysowania dla różnych typów sylwetek
Rozważ techniki rysowania, które dostosujesz do różnych typów sylwetek.
Użyj odpowiednich linii, kształtów i perspektywy, by podkreślić różnice anatomiczne w kobiecych figurach.
Dobór odpowiednich linii i kształtów
Wybieranie odpowiednich linii i kształtów jest istotne, aby nadawać sylwetce proporcje i charakter. Oto wskazówki dotyczące dobierania linii i kształtów do różnych typów sylwetek:
- Dla typu klepsydry – podkreśl talię poprzez używanie krzywych linii; unikaj za szerokich lub zbyt prostych form.
- Dla typu jabłko – wybierz ubrania z linią dekoltu V lub podkreśleniem talii, użyj pionowych linii do wydłużenia sylwetki; unikaj poziomych pasków lub kurtki o obszernym kroju w okolicy talii.
- Dla typu gruszka – betonuj górne partie ciała, stosuj jasne kolory u góry i ciemniejsze na dole, użyj aksamitnych tkanin dla dolnej części; unikaj spódnic o rozkloszowanym fasonie czy mocnych wzorów u dołu.
- Dla typu prostokąta – dąż do stworzenia talii poprzez stosowanie pasków w biodrach; unikaj luźnych kreacji bez określonego fasonu.
- Dla typu trójkąta odwróconego – stawiaj na projekty przyciągające uwagę na górnej części sylwetki, wykorzystuj jasne kolory i wzory; unikaj obcisłych spodni czy krótkich kurtek.
Następnie przejdźmy do omawiania technik rysowania dla różnych typów sylwetek.
Uwzględnianie perspektywy i głębi
Kiedy rysujesz kobiecą figurę, ważne jest, aby podkreślić perspektywę i głębię. Perspektywa pomaga w nadaniu rysunkowi trójwymiarowego wyglądu, a użycie cienia pomaga w stworzeniu wrażenia głębi.
Przykładowe punkty odniesienia to głowa, ramiona, talia i biodra. Korzystanie z tych wskazówek pomoże Ci nadać Twojemu rysunkowi realistyczny wygląd.
Uwzględnianie perspektywy i głębi jest kluczowe dla realistycznego rysunku. Perspektywa pozwala Ci przedstawić obiekt trójwymiarowo, a cienie dodają głębi Twojemu dziełu. Staraj się zrozumieć, jak światło wpływa na obiekt, aby móc wiernie oddać jego kształt i formę na papierze.
Dzięki zastosowaniu tych technik Twój rysunek nabierze niezwykłego realizmu.
Odnajdywanie perspektywy i głębi w rysunku pomaga stworzyć obraz ożywiony i realistyczny. Oczywiście wymaga to ćwiczeń i doświadczenia, ale efekt jest tego wart. Dochodzisz do wniosku, że przy odrobinie praktyki Twoje prace nabiorą nowego wymiaru i głębokości.
Praktyczne wskazówki dla rysujących
Przy rysowaniu różnych typów sylwetek, dobierz odpowiednie linie i kształty, aby oddać ich unikatowe proporcje. Eksperymentuj z różnymi stylami rysunkowymi, aby rozwijać swoje umiejętności artystyczne.
Jak unikać typowych błędów
Regularne rysowanie figury pomocne jest, boć ćwiczenie daje skuteczność. Jak osiągnąć lepsze efekty?
- Ćwicz regularnie: Regularne ćwiczenia pomagają unikać powtarzalnych błędów.
- Zwracaj uwagę na proporcje: Utrzymuj odpowiednie proporcje między poszczególnymi częściami ciała, co poprawi realistyczność rysunku.
- Użyj punktów odniesienia: Określ konkretne punkty odniesienia w trakcie rysowania sylwetki, aby utrzymać spójność i precyzję.
- Unikaj szkicowania z pamięci: Stosowanie rzeczywistych modeli lub fotografii jako punkt odniesienia pozwoli uniknąć błędów anatomicznych.
- Korektuj błędy: Gdy widzisz jakieś błędy, nie wahaj się ich poprawić na bieżąco.
Uważniejsze podejście do praktyki pozwala wyeliminować większość typowych błędów oraz podnosi jakość finalnego dzieła sztuki.
Jak eksperymentować z różnymi stylami rysunkowymi
Eksperymentowanie z różnymi stylami rysunkowymi to świetny sposób na rozwijanie swoich umiejętności artystycznych. Możesz spróbować rysować figury geometryczne, używając różnych technik, takich jak cieniowanie i teksturowanie, aby wzbogacić swoje prace.
Wyraź swoją kreatywność, rysując linią drobno punktowaną.
Kiedy chcesz eksperymentować, warto również wypróbować różne style rysunkowe. Możesz zacząć od prostych ćwiczeń, aby odkryć, który styl najbardziej Ci odpowiada. Pamiętaj, że eksperymentowanie to kluczowa część rozwoju artystycznego, więc nie bój się sprawdzać różnych podejść i technik.
Jeśli chcesz pogłębić swoją wiedzę na temat różnych stylów rysunkowych, możesz także poszukać inspiracji w pracy znanych artystów. Odkryj, co sprawia, że ich prace są wyjątkowe i zainspiruj się nimi do własnych eksperymentów.
Dzięki temu podejściu będziesz mógł rozwijać swoje umiejętności artystyczne w ciekawy i twórczy sposób.
Wnioski
Dzięki temu artykułowi nauczyłeś się rysować różne typy kobiecych sylwetek. Poznałeś unikalne cechy i wskazówki dotyczące ubrań dla sylwetki kielich, jabłko, lizak oraz klepsydra.
Ubrałeś się zgodnie z atutami swojej figury.
Nauczyłeś się, jak przygotować się do rysowania różnych typów sylwetek i eksperymentować z różnymi stylami rysunkowymi. Uniknąłeś typowych błędów, a teraz jesteś gotowy wykorzystać swoją kreatywność w rysowaniu.
Podsumowując, teraz masz umiejętności, aby dobierać odpowiednie ubrania i prowadzić eksperymenty z rysunkiem kobiecej figury. Przygotowany jesteś do odkrywania nowych technik rysowania i doskonalenia swoich umiejętności artystycznych.
Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej o podstawach rysunku figuralnego, zapraszamy do przeczytania naszego artykułu Wprowadzenie do podstaw rysunku figuralnego dla początkujących.
Często Zadawane Pytania
1. Czym jest różnica anatomiczna podczas rysowania kobiecej figury?
Różnica anatomiczna polega na unikalnych cechach budowy ciała, które są charakterystyczne dla płci kobiecej. Może obejmować aspekty takie jak proporcje ciała, budowa mięśni czy kształt kości.
2. Jakie techniki mogę stosować, aby uwzględnić różnice anatomiczne podczas rysowania kobiecej figury?
Możesz skupić się na obserwacji i studiowaniu anatomii kobiecej, zwracając uwagę na szczegóły takie jak kształt ciała, proporcje czy charakterystyczne cechy twarzy. Praktyka i eksperymentowanie z różnymi technikami rysunku może pomóc w uchwyceniu tych subtelności.
3. Czy istnieją konkretne narzędzia lub materiały, które mogą mi pomóc w rysowaniu kobiecej figury?
Tak, istnieje wiele narzędzi i materiałów, które mogą pomóc w rysowaniu kobiecej figury. Mogą to być tradycyjne narzędzia rysunkowe, takie jak ołówki, kredki czy papier do rysowania, ale również nowoczesne technologie, takie jak tablety graficzne czy specjalistyczne oprogramowanie do rysowania.
4. Czy istnieją kursy lub szkolenia, które mogą mi pomóc nauczyć się rysować kobiecą figurę?
Tak, istnieje wiele kursów i szkoleń, zarówno online, jak i stacjonarnych, które mogą pomóc Ci nauczyć się rysować kobiecą figurę. Mogą one obejmować zarówno podstawy rysunku, jak i bardziej zaawansowane techniki uwzględniające różnice anatomiczne.
5. Jakie są najważniejsze aspekty, na które powinienem zwrócić uwagę podczas rysowania kobiecej figury?
Podczas rysowania kobiecej figury powinieneś zwrócić szczególną uwagę na proporcje ciała, budowę mięśni i kości oraz charakterystyczne cechy twarzy. Pamiętaj również o uwzględnieniu różnic anatomicznych między płciami.
6. Czy rysowanie kobiecej figury wymaga specjalistycznej wiedzy lub umiejętności?
Rysowanie kobiecej figury może wymagać pewnej wiedzy na temat anatomii ludzkiego ciała, ale najważniejsza jest praktyka i rozwijanie własnego stylu. Pamiętaj, że każdy artysta ma swoją unikalną interpretację i sposób przedstawiania postaci, więc nie bój się eksperymentować i twórczo podchodzić do procesu rysowania.
Referencje
- https://www.abelyfashion.com/pl/how-to-sketch-swimwear-a-comprehensive-guide.html
- https://wydawnictwo-naukowe.uws.edu.pl/images/nowosci_wydawnicze/2023/Nauka_Modych_konferencja_24.pdf
- https://lexadesign.pl/sylwetka-kielich-goblet-analiza-sylwetki-lexadesign-pl/ (2021-05-26)
- https://tolpa.pl/blog/12-typow-kobiecych-sylwetek?srsltid=AfmBOopDyGPAB7YjyIfoxRZIrZHSXS2pxv0P3dZrMCGiNx6dEsUHLReF
- https://m.facebook.com/p/Historia-sztuki-jest-kobiet%C4%85-100069507740850/?locale=he_IL
- https://tolpa.pl/blog/12-typow-kobiecych-sylwetek?srsltid=AfmBOorWP9G1e0fWiAshYk5Vft5Fcfw5ejHkcP0v2svrTuxM5g3sYa3w
- https://tolpa.pl/blog/12-typow-kobiecych-sylwetek?srsltid=AfmBOorm4PioAxL8O_2XqmHYPHfkelMb1WKim-TZu2VtdUFNnBLUuoPG
- https://www.selfieroom.pl/figura-typu-klepsydra-co-nosic
- https://tolpa.pl/blog/12-typow-kobiecych-sylwetek?srsltid=AfmBOorLXT6W_FL_-6M68nN7puERxN_NdSJAl7ia9iHn-BBf7nQ3MxJQ
- https://jwu-ri.libanswers.com/faq/141979
- https://quiosque.pl/blog/figura-kolumna-czym-sie-charakteryzuje-sprawdz/ (2019-08-21)
- https://www.facebook.com/p/Historia-sztuki-jest-kobiet%C4%85-100069507740850/
- https://old.wns.ug.edu.pl/sites/default/files/postepowania_naukowe/107238/praca/rozprawa_doktorska_paula_milczarczyk.pdf
- https://fiore.pl/pl/blog/news/figura-jablko-cechy-charakterystyczne-i-propozycje-stylizacji (2024-06-25)
- https://tolpa.pl/blog/12-typow-kobiecych-sylwetek
- https://tolpa.pl/blog/12-typow-kobiecych-sylwetek?srsltid=AfmBOoqM-2YX9gKNjHu5M7ruCoqCAlVw7r2sLWPJmtA_M7pJVuRQmAFL
- https://ansin.pl/figura-gruszki-stylizacje
- https://stylistki.pl/pl/cms/okresl-swoj-typ-sylwetki-31.html?srsltid=AfmBOorQ_NopCdIGOGqEfhXWRjJKXremKyKgelR7XG5DKTPm8hzR5VCG
- https://tolpa.pl/blog/12-typow-kobiecych-sylwetek?srsltid=AfmBOooY-MCnCALrmWwX6e2nI7QCdz_2yTCcF_xuW_d5oRqAbzziBcAy
- https://answers.library.gsu.edu/faq/78985 (2020-07-29)
- https://iws.gov.pl/wp-content/uploads/2021/01/2020_PKarne-EMGuzik-Makaruk-et-al.-Odpowiedzialno%C5%9B%C4%87-za-b%C5%82%C4%99dy-medyczne-w-PL-i-RFN.pdf (2021-01-10)
- http://zsp4.swinoujscie.pl/doc/11_pordyd.doc
- https://www.oic.lublin.pl/wp-content/uploads/2019/11/oryginal_20120115.pdf